Samen sterk tegen de watercrisis: de kracht van vrouwen in Malaka, Indonesië

‘Ik zie het als mijn taak om zoveel mogelijk vrouwen in onze gemeenschap bewust te maken van hun recht op schoon drinkwater. En ik stimuleer ook de nieuwe generatie vrouwen om zich uit te spreken en mee te denken aan oplossingen. Vrouwen en meisjes zijn nog steeds verantwoordelijk voor het halen van water en dus is het belangrijk dat ze zich bewust worden dat meepraten belangrijk is.’

Ze zegt het met volle overtuiging, de 51-jarige Finsensia Nekin uit Tunabesi, een klein dorp in de Malaka-regio op West-Timor. In een vol dorpshuis, voor een kaal groen grasveld met nauwelijks schaduw, zijn tientallen vrouwen uit het dorp samengekomen om te praten over het waterprobleem dat in deze regio nog altijd onverminderd groot is.

Finsensia heeft overduidelijk een belangrijke rol in de gemeenschap. Ze is een voortrekker op het waterdossier en dat straalt ze ook uit. Rechtop en krachtig, nieuwsgierig en met haar charismatische voorkomen lijkt ze boven iedereen en alles uit te stijgen. En terwijl de meeste vrouwen om haar heen kleurige sarongs dragen en hun haar bijeenhouden in een knot, draagt zij haar haar los op de schouders.

In haar lichtgroene blouse met goudkleurige versiersels en grote witte bloemen vertelt ze gedreven: ‘We hebben een groot waterprobleem hier. Nog altijd hebben veel gezinnen geen toegang tot water dat nodig is om te koken, wassen, de groenten te bewateren. Dat is niet alleen een basisrecht, het houdt ook ontwikkeling tegen op allerlei gebieden. En dat moet anders.’

Finsensia’s missie

Finsensia’s Nekin woont al 20 jaar in Tunabesi, waar de inwoners vooral leven van de landbouw. Het is één van de armste regio’s in Indonesië. Het dorp had lange tijd het hoogste sterftecijfer van de regio als het gaat om zwangere vrouwen en baby’s, mede door het gebrek aan schoon drinkwater. De laatste jaren is dit sterk verbeterd en zijn er waterreservoirs en een waterleidingsysteem gebouwd, maar nog lang niet alle 13 kleinere dorpskernen van Tunabesi zijn daarop aangesloten.

De man van Finsensia was lange tijd dorpshoofd van Tunabesi en zo leerde zij in de loop der jaren over organisatie, vergaderingen en de kracht en noodzaak van samenwerken. Ze kon de kunst dus afkijken van haar man, en in de afgelopen jaren maakte ze er haar eigen missie van. Ze zette vrouwengroepen op in de gemeenschap, omdat ze zag dat vooral de vrouwen en meisjes dagelijks te kampen hebben met het watertekort.

Solidariteit onder vrouwen

Finsensia bracht de vrouwen samen in een weefgroep en een landbouwgroep. Nu komen ze regelmatig samen en gebruiken ze die tijd om met elkaar te praten, de problemen te benoemen én oplossingen te vinden. En dat werkt. Langzaam groeit er bij steeds meer vrouwen het besef en de wil om mee te doen.

‘Iedereen is nu erg gemotiveerd. De vrouwen stimuleren elkaar om bijvoorbeeld meer en andere soorten zaden te planten voor meer inkomsten, maar ook om mee te denken aan bijvoorbeeld de bouw van regenwatertanks.’

De dagelijkste last

Toegang tot schoon water is al jaren een uitdaging in het afgelegen Malaka. Het was altijd al één van de droogste regio’s in Indonesië, maar door de klimaatverandering wordt het elk jaar droger. 

Vooral de meisjes en vrouwen doen het zware werk van water halen, dat uit een natuurlijke waterbron komt. In de praktijk betekent dat dagelijks vele uren sjouwen met zware jerrycans op het hoofd. ‘Onze vrouwen zijn dagelijks veel te veel tijd kwijt aan de zorg voor water. Veel vrouwen komen daardoor niet toe aan educatie. Velen weten niet beter, maar daardoor blijft de regio ook laag opgeleid’, zegt Finsensia.

Wilheminia's ervaring

De 45-jarige Wilheminia Muti beaamt dat. Elke ochtend staat zij, net als veel andere vrouwen en meisjes, om vier uur op om water te halen bij de waterbron in een hoger gelegen gebied. Het pad door het tropische woud is steil, vol met rotsen en kuilen, en als het geregend heeft is het glad en modderig. Bij de bron staat vaak een rij en moet ze lang wachten totdat ze haar vijf jerrycans gevuld heeft.

‘Ik draag drie volle jerrycans van elk vijf liter op mijn hoofd en een in elke hand. Dat is heel zwaar als we dan weer naar boven moeten lopen. Ik ben er zeker drie uur mee bezig. En in de namiddag ga ik vaak opnieuw. Want het is niet genoeg om er mee te wassen, koken en ook nog mijn groenten mee te besproeien. Ik word er vaak verdrietig van omdat mijn kind dan zonder ontbijt naar school moet. Elke dag ben ik er zeker zes uur mee bezig.’

Negatieve consequenties

Finsensia Nekin erkent de zorgen en ziet de nadelige gevolgen ervan. ‘Soms hebben de vrouwen geen energie meer voor andere dingen. Omdat de last voor water hun bestaan erg beïnvloed. En ze ondervinden er ook financiële problemen door. Er is minder oogst dus minder inkomsten. Het wordt tijd dat we ons realiseren dat het gebrek aan drinkwater onze eigen ontwikkeling in de weg staat. Dat moet anders.’

‘Maar er is gelukkig wel een grote onderlinge solidariteit. Laatst was er een bijeenkomst van de lokale overheid. Er werd gezocht naar een technische oplossing voor het dichtslibben van de waterleiding. Toen heb ik voorgesteld om geld in te zamelen voor regenwatertanks voor gezinnen die dat niet kunnen betalen. En dat is gelukt.’

Gezondheidsklachten

Het dragen van de zware jerrycans eist bij veel vrouwen ook lichamelijk zijn tol, ziet Anna Pentimung. Ze is verpleegster in het gezondheidscentrum van Kufeu, een ander dorp in de Malaka-regio. Door het gebrek aan schoon drinkwater ziet ze dagelijks vrouwen en kinderen op haar spreekuur met diarree, huidproblemen en allergieën.

‘Veel vrouwen hebben pijn door het dagelijks dragen van tientallen liters water. Het geeft allerlei lichamelijke klachten als rugpijn, nekpijn en zere schouders. Ik geef ze pijnstillers en dat helpt tijdelijk. Veel belangrijker is – en dat is mijn grootste wens- dat elk gezin een eigen watervoorziening krijgt, zoals aansluiting op een waterleidingsysteem of een eigen waterreservoir. Dan heb je deze problemen veel minder.’

Fitriani’s ervaring als verloskundige

Fitriani Eduk is verloskundige en geboren en getogen in Kufeu. Op de veranda voor het huis van de burgemeester vertelt ze over haar dorp en de onderlinge solidariteit die ze ervaart.

Als verloskundige vertrok ze uit het dorp om te gaan studeren en deed ze haar opleiding op het Indonesische eiland Borneo. Daar werkte ze jaren in de afgelegen gemeenschappen en zag ook daar de heftige gevolgen van te weinig drinkwater. Een paar jaar geleden keerde ze terug naar huis om in haar eigen dorp als verloskundige te werken.

De noodzaak van hygiëne

De kennis van het werk in Borneo kwam Fitriani goed van pas. Waar ze kan stimuleert ze jonge meisjes om te gaan studeren. De gebrekkige toegang tot schoon water is voor veel pasgeboren baby’s en hun moeders echt een probleem is haar ervaring. ‘Na de bevalling is er veel water nodig voor de gezonde hygiëne van moeder en kind. Dat moet worden gehaald, gefilterd en gekookt, en dat kost veel tijd.’

Bij met name jonge kinderen ziet ze veel huidproblemen en diarree. Jaarlijks worden er in het dorp en omgeving zo’n 20 kinderen geboren. ‘Het zou fantastisch zijn als gezinnen, met name ook in de minder goed bereikbare dorpen, veel betere toegang krijgen tot schoon drinkwater. Dat zou zoveel schelen in de kwaliteit van leven.’

Het belang van vrouwelijk leiderschap

De zichtbaar negatieve gevolgen van de watercrisis zijn voor Finsensia een drijfveer voor haar activistische inzet. Ze ziet het als haar rol om haar kennis over water en vrouwenrechten zoveel mogelijk door te geven aan de nieuwe generatie. Ze is gemotiveerd en daadkrachtig. Op de vraag of zij niet het nieuwe dorpshoofd moet worden van Tunabesi gezien haar ervaring, antwoordt ze in eerste instantie ontkennend.

‘Ik help waar ik kan, maar ik wil dat liever overlaten aan de nieuwe generatie. Ik heb ook weinig opleiding. Al vind ik vrouwelijk leiderschap wel heel belangrijk. Vrouwen denken aan de lange termijn, kunnen vaker goed luisteren en zijn praktisch.’ Met bewondering kijkt ze dan ook naar de burgemeester van Bani Bani, een dorpje verderop.

Actie tegen onveiligheid

In Bani Bani heeft Olivia Tamilan nu twee jaar als burgemeester de politieke leiding over haar gemeenschap. Ze is er trots op dat zoveel mensen vertrouwen in haar hebben. Ze is een voorbeeld voor veel vrouwen in haar gemeenschap en pakt de problemen met het water aan zo goed als ze kan.

‘Ik ken voorbeelden van jonge meisjes die werden lastiggevallen door dronken mannen tijdens het waterhalen. Twee jaar geleden hebben we een man via onze dorpsraad veroordeeld voor het lastigvallen van een getrouwde vrouw. Hij moest de echtgenoot geld, kip, varken en 'sopie' (traditioneel gestookte alcohol) betalen. Sindsdien is het niet meer gebeurd. Tegen dat soort gedrag moet je optreden.’

Water Justice Fund

Het Water Justice Fund van Simavi ondersteunt vrouwengroepen in Indonesië, Nepal, Bangladesh en Kenia bij het bestrijden van de watercrisis. In Malaka werken we samen met de vrouwen om zich aan te passen aan klimaatverandering en duurzame oplossingen te realiseren die toegang tot water voor iedereen garanderen. Door middelen rechtstreeks in handen van vrouwen en meisjes te leggen en hun capaciteiten te versterken door middel van trainingen, wil het fonds klimaatactie volledig lokaal laten verlopen.