Alles over de COP29 in Bakoe, Azerbeidzjan: wat is het en wat gebeurt er?

Wat is COP29?

COP29 staat voor de 29e Conference of the Parties onder de klimaatorganisatie van de Verenigde Naties (UNFCCC). Tijdens deze klimaattop moeten overheden nieuwe stappen zetten om de klimaatcrisis te beperken en de doelstelling van maximaal 1,5 graden opwarming van het klimaat te halen. De conferentie is essentieel om wereldwijde afspraken te maken en hiervoor klimaatfinanciering te vinden.

De COP29 in Bakoe (ook wel Baku) zal onder andere in het teken staan van het vaststellen van een nieuw klimaatfinancieringsdoel en de implementatie van aanpassingsplannen voor landen die het zwaarst worden getroffen door klimaatverandering. Besluiten van de COP komen tot stand op basis van consensus en gelden voor alle landen die lid zijn van de VN.

In de COP blue zone vinden de formele onderhandelingen plaats. Hier worden de belangrijkste beslissingen en onderhandelingen over klimaatverandering besproken. Deze is alleen toegankelijk voor gedelegeerden van lidstaten, waarnemers, VN-organisaties en geaccrediteerde maatschappelijke organisaties, waaronder bijvoorbeeld Simavi. In de COP green zone komen organisaties samen om initiatieven rond duurzaamheid te delen en te netwerken.

Wat betekent UNFCCC?

De UNFCCC (United Nations Framework Convention on Climate Change) is een internationaal verdrag dat in 1992 van start ging tijdens de Earth Summit in Rio de Janeiro, Brazilië. Het doel van de UNFCCC is om de opwarming van de aarde te bestrijden en de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Het verdrag vormt de basis voor internationale klimaatconferenties, zoals de jaarlijkse COP.

COP is de afkorting van Conference of the Parties, oftewel de conferentie van de partijen die het UNFCCC-verdrag hebben ondertekend. Sinds 1995 komen landen jaarlijks bijeen om te werken aan klimaatbeleid. Het Akkoord van Parijs uit 2015, waarin werd afgesproken om de opwarming van de aarde te beperken tot maximaal 1,5 graden Celsius, is een belangrijk resultaat van eerdere COP's. Het akkoord van Parijs bestaat uit drie pilaren: mitigatie (=het terugdringen van de uitstoot), adaptatie (=het aanpassen aan klimaatverandering) en financiering (=steun vanuit rijke landen voor armere landen).

Waar vindt de COP29 plaats?

De COP29 wordt gehouden in Bakoe, de hoofdstad van Azerbeidzjan (ook wel Azerbaijan). Azerbeidzjan is het grootste en dichtstbevolkte land in de Kaukasus, en ligt ingeklemd tussen onder meer Iran in het zuiden en Rusland in het noorden. Het is een opmerkelijke locatie voor een klimaattop, aangezien de economie van Azerbeidzjan vrijwel uitsluitend op olie en gas draait. Overigens gold dat ook voor de COP28 die gehouden werd in Dubai, en geleid werd door Sultan al-Jaber, hoofd van het staatsoliebedrijf Abu Dhabi National Oil Company. De belangrijkste reden dat Azerbeidzjan uit de bus kwam, was dat Rusland elk ander alternatief gastland uit Oost-Europa – de regio die aan de beurt was - blokkeerde. Het voorzitterschap van de COP rouleert tussen de vijf erkende VN-regio's: Afrika, Azië, Latijns-Amerika en het Caribisch gebied, Centraal- en Oost-Europa en West-Europa plus landen als Canada, VS, Nieuw-Zeeland en Australië. In 2025 zal de COP30 plaatsvinden in Belem, Brazilië. Naar verwachting wordt dit een cruciale top.

Wie gaan er namens Nederland onderhandelen tijdens COP29?

Tijdens de COP onderhandelt de Europese Unie (EU) als één partij, op basis van een gezamenlijke positie die in de Milieuraad wordt vastgesteld. De Milieuraad is de Europese raad van alle milieuministers. Voor Nederland is dat VVD-minister Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei. Namens de Europese Commissie is dat Klimaatcommissaris Wopke Hoekstra.

Wat staat er op de agenda van COP29?

Tijdens COP29 moeten een aantal belangrijke besluiten worden genomen. Een van de topprioriteiten is het vaststellen van een nieuw lange termijn doel voor internationale klimaatfinanciering, de New Collective Quantified Goal (NCQG). Het oude doel was om vanaf 2020 jaarlijks 100 miljard dollar te mobiliseren voor klimaatactie in ontwikkelingslanden, een bedrag dat bij lange na niet genoeg is.

Ook wordt er gesproken over nieuwe nationale klimaatdoelen, de Nationally Determined Contributions (NDC’s). In 2025 moeten alle landen deze doelen voor 2035 indienen. De EU dient hiervoor één gezamenlijk NDC in. Hetzelfde geldt voor de nationale adaptatieplannen (National Adaptation Plans), waar parallel aan gewerkt moet worden met een deadline in het eerste kwartaal van 2025.

Een belangrijk spanningspunt is dat de rijke landen ambitieuzere mitigatieplannen eisen van de rest van de wereld, met name van landen met een relatief grote uitstoot. Ontwikkelingslanden willen daarentegen dat er eerst afspraken komen over meer geld voor klimaatfinanciering, ook met oog op de financiering van de adaptatieplannen.

Wat was de uitkomst van COP28?

COP28 vond plaats in 2023 in Dubai, Verenigde Arabische Emiraten, en stond in het teken van de eerste Global Stocktake. Hoewel er vooruitgang werd geboekt op het gebied van financiering voor aanpassing en de toezegging om fossiele brandstoffen uit te faseren, was de impact beperkt.

Voor veel kwetsbare gemeenschappen was het gebrek aan bindende afspraken rondom klimaatadaptatie en financiering teleurstellend. De goedkeuring van het Loss and Damage Fund was een stap vooruit, maar de toezeggingen waren ontoereikend. Het fonds is speciaal bedoeld voor landen die de gevolgen van de klimaatcrisis al jaren voelen en nu geconfronteerd worden met gevolgen die niet te vermijden zijn, zoals ernstige droogte en overstromingen. Een van de grootste gevolgen is dat veilig en schoon drinkwater een schaars goed wordt.

Lees voor meer informatie het live-blog van de COP28.

Waarom gaan NGO’s als Simavi naar COP29?

NGO’s, waaronder Simavi, spelen een belangrijke rol door tijdens COP29 aandacht te vragen voor de kwetsbaarste groepen, zoals vrouwen en meisjes en gemeenschappen in het Mondiale Zuiden. Deze groepen en gemeenschappen dragen historisch gezien het minst bij aan klimaatverandering, maar worden het hardst getroffen door de gevolgen ervan.

Vrouwen en meisjes worden het hardst getroffen vanwege hun verantwoordelijkheden bij het halen van water en hun specifieke behoeften rondom zwangerschap en menstruatie. Bovendien hebben ze minder middelen om zichzelf te beschermen of aan te passen.

Simavi pleit voor klimaatrechtvaardigheid, waarbij financiering voor klimaatadaptatie wordt gericht op het ondersteunen van deze groepen met publiek geld, zonder dat ze afhankelijk worden van leningen. Doel is een rechtvaardig financieringsdoel, waarbij ten minste 1.000 miljard dollar per jaar, oftewel 1 biljoen dollar, nodig is om ontwikkelingslanden te ondersteunen bij de overgang naar duurzame energie en bij klimaatadaptatie. De focus ligt op subsidies boven leningen, zodat landen niet verder in de schulden raken.

Om hier geld voor vrij te maken kunnen de EU en haar lidstaten een begin maken met belastingen op fossiele brandstoffen, luchtvaart- en maritieme belastingen en heffingen, en EU-belastingen op financiële transacties en vermogensbelastingen, waarvan een deel van de inkomsten wordt bestemd voor nieuwe en aanvullende klimaatfinanciering. Bovendien zou een geleidelijke afschaffing van subsidies voor fossiele brandstoffen financiering mogelijk maken voor duurzame ontwikkeling, waaronder klimaatfinanciering.

Door zich - niet alleen tijdens de COP, maar gedurende het hele jaar – hiervoor in te zetten, hopen organisaties zoals Simavi dat klimaatrechtvaardigheid en gendergelijkheid centraal blijven staan in de onderhandelingen, en dat de Nederlandse regering haar verantwoordelijkheid neemt in internationale klimaatmaatregelen.

Nederlandse NGO’s werken daarvoor met elkaar samen in de Internationale Klimaatcoalitie. Deze bestaat uit organisaties zoals Simavi, CARE Nederland, Mercy Corps, Action Aid, en Oxfam Novib. Met een gezamenlijk position paper hebben ze de Nederlandse regering opgeroepen om klimaatrechtvaardigheid centraal te stellen in haar beleid en acties op COP29.